A la debuta del sègle XVIIIen, Aran, lo pòble d'Aran, Varossa e Corserans, tanben un pauc Comenge, an degut suportar las guèrras dinasticas entre dos gròsses poders imperials europèus, lo francés d'un imperador sonat Loís XIVen e la familha d'Àustria que revendicava la succession de Castilhae del reialme d'Aragon e del Comtat de Barcelona. Dins los libres d'Istòria se parla de guèrra de succession. Es lo títol del libre distribuat abans la conferéncia oficiala de sortida del libre al Conselh General d'Aran, dins l'aula del Govèrn d'Aran.
Lo libre es estat editat per l'Institut d'Estudis Ilerdencs, ambe l'ajuda del Conselh Generau d'Aran e la Diputació de Lleida ; es en lenga occitana d'Aran, normal. Los autors faràn conferéncias a Vielha e pertot ont seràn cridats sul subjecte, son ens Joan Carles Riera Socasau, Patrici Pojada, Francesc Xavier Hernóndez Cardona ; Joan Carles Riera Socasau èra lo convidat que faguèt la conferéncia a Vielha aquel divendres.
Ambe un diapòrama de qualitat, Joan Carles Riera Socasau nos a ensenhat lo temps malastrós que lo pòble d'Aran, Corserans, Comenge e Varossa a degut suportat, per la poténcia de camps franceses o autriacs, e cada vagada e un còp l'un, un còp l'autre, e sovent los dos predators amassa sul pòble pirinenc, se son pagats de las causida politicas e militaras d'una noblessa europenca, sus l'esquina dels pòbles pirinencs. Son guèrras europèas qu'Occitània a suportat. La conferéncia se faguèt dins un ensemble de commemoracion que participa ambe Barcelona, a servar la memòria dels tempses desastroses qu'an fait un biais de pensar lo politic en Aran e Catalonha : se cal mesfisar de totes los poderoses venguts de Madrid, París o d'endacòm mai.
Las facturas son estadas pro caras en Aran, la militarizacion serà tanben a partir d'ara una constança qu'Aran aurà tanben de pagar. Se recòrda tanben l'arribada dels maquises contra lo franquisme, e la caserna al mièg de Vielha.
E se cal recordar que la societat agrèsta d'Aran, al XVIIIen sègle, sembla a las societats vesinas de Varossa, Comenge e Corserans ; se cal remembrar que los Fòrs e Costuma fan lo dreit e dever del pòble pirinenc, e que seràn tocats pel vençedor, e lo representant de Felip Cincau en Les. E mens Felip Cincau s'aucupa d'Aran, melhor los dreits son respectats e lo pòble pirinenc es liure de pensar las seunas activitats socialas, economics e politicas.
Avèm aquí, al XVIIIen sègle, la fotografia qu'es ara en Euròpa, mai granda es la pre-aucupacion de las tecnocracias, las noblessas, o las aristocracias europèas sobre un territòri e sos pòbles, mai de problèmas auràn los pòbles ! E mai auràn de pagar facturas, en òsses o en escuts bancaris, las esquinas dels pòbles pirinencs n'auràn pro pagat d'aquesta famosa «frontièra naturala» montanhosa.
De mai, se comprendrà lèu, la discrecion legendària dels pòbles pirinencs per tot çò qu'arriba de l'exterior ; la guèrra de succession aurà pro marcat los esperits, per non pas oblidar que la descrecion es la basa de la sobrevida del pòble d'Aran e dels vesins, e que lo mal non vendrà d'Almansa, mas simplament de las guèrras dinasticas europèas, de las guèrras sul tèma de las frontièras dels impèris (en Aran, Lorrena-Alsàcia o endacòm mai), sus una manièra de far suportar als pòbles pirinencs çò que decidíscan jamai e que los poderoses e elonhats de las vals, prenon a lor plaça.
Ambe la guèrra de succession se comprendrà melhor perqué los Aranesi son pre-aucupats pels dreits que l'autonomia d'Aran pòrta, que los poderoses an de servar las fòrs e costumas d'Aran, dins la version modèrna de l'estatut especial d'Aran, e que lo pòble d'Aran, sempre discret, mas volontari per dignitat del pòble manténer non podrà acceptar qu'un novèl mièg sègle -tal aquel del XVIIIen sègle- fosquèsse objecte de guèrras en Aran, quitament economica o logistica, orquestrada per los poders diverses venguts de fòra l'Aran. Es lo sol endreit dels Pirinèus que los Occitans an servat aquesta dignitat politica, es lo sol endreit qu'una conferéncia sus un tèma d'aquel se pòt debanar en tota normalitat, oficialament.
Çò de mai pietadós es que lo pòble occitan sancièr, e normalament los vesins de Corserans, Comenge, Varossa e quitament Bigòrra, posquèsse pas prendre a la sorga de l'identitat politica aranesa, las melhoras causidas politicas per totes los Pirinèus, lo «Sud d'Occitània» coma l'indica en lenga imperialista, una revista imprimida a Sant Gaudens, la vesina.
Dins tota la descripcion istorica que se podrà far de la guèrra de succession e la Val d'Aran, non podrèm veire qu'i a una question politica que pòt viure pertot en Occitània : integracion o autonomia, l'autonomia coma estent la presa en carga en se-medish del pòble occitan en Aran, Varossa, Bigòrra, Comenge e Corserans ; es pas una question de politica folclorica, nimai d'unes ulhauçes que se passejan dins l'estiu long de 2014, es una constatacion que los dreits dels ciutadans pirinencs non deurián èstre amanar sense que pels pòbles concernits, e non pas per potents estanhs.
Aquel tòrç longàs d'Istòria europèa nos dona una leiçon pel present, e tanben nos convida a un futur ben present en se-medish pels pòbles occitans pirinencs dins totas las institucions europèas per non pas suportar encara e encara las estupiditats militaristas de París, London, Madrid o Wien.
I aurà d'autras conferéncia sul tèma, a Barcelona o a Vielha ; ai -pel moment- pas entendut que se fasquèsse conferéncia a Tolosa, vila qu'a servit de reire-fons per empresonat los Aranesi qu'èra pels Àustriacs contra los Franceses. E çaquelà, pas sense que Tolosa, es concernit per aquela sapiença istorica sus la guèrra europèa del XVIIIen sègle en Aran, tèrra de patz e que l'imne explica que cal abaissar las frontièras !
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada